Wat zijn computerwormen en hoe kun je ze voorkomen?

Stel je eens voor dat je op een avond gezellig gaat zitten, laptop in de hand, hapjes op tafel, vol enthousiasme om de nieuwste aflevering van je favoriete serie te kijken. Maar in plaats daarvan merk je dat je laptop plotseling erg traag is, je bestanden zich vreemd gedragen en alles op zijn kop lijkt te staan. Vreemd, dit is je nog nooit eerder overkomen. Wat je misschien niet beseft, is dat je apparaat het slachtoffer is geworden van een virtuele besmetting: het heeft een computerworm opgelopen.

In het uitgestrekte digitale landschap waarin we werken, winkelen, praten met vrienden en familie, onszelf vermaken en zo ongeveer alles doen, schuilen onzichtbare bedreigingen. En een daarvan is een computerworm. Deze zichzelf replicerende kwaadaardige stukjes code dringen je apparaat binnen en kunnen veel chaos veroorzaken in hun nasleep. Daarom is het belangrijk om de bedreigingen die je tegenkomt te begrijpen en te weten hoe je ermee om moet gaan.

Computerworm: wat is het en wat doet het?

Een computerworm is een type kwaadaardige software dat in staat is zichzelf te repliceren om zich zonder menselijke controle over een geïnfecteerd apparaat te verspreiden.

Eenmaal binnen in een systeem kan een computerworm verschillende schadelijke activiteiten uitvoeren. En deze activiteiten kunnen variëren van het eenvoudig vertragen van je apparaat, tot het stelen van je persoonlijke informatie en het veroorzaken van blijvende schade aan je bestanden en systeem.

Hoe verschilt een computerworm van een computervirus?

Bij het denken aan computerrisico’s komen vaak zowel wormen als virussen in gedachten. Maar deze twee risico’s zijn niet gelijk en verschillen zelfs behoorlijk van elkaar. Het is belangrijk om de verschillen tussen de twee te begrijpen en te weten hoe je ermee om moet gaan.

Hier zijn de belangrijkste verschillen tussen een computerworm en een computervirus: 

1. Oorsprong
   • • Computervirus: In de kern is een computervirus kwaadaardige code die zich vastklampt aan legitieme bestanden of programma’s. Zie het als een parasiet; het kan niet zelfstandig functioneren.
     • Computerworm: Een worm daarentegen is zelfstandig. Het hoeft zich niet aan een ander programma te hechten om chaos te veroorzaken. Het is een onafhankelijke entiteit, in staat om op zichzelf te opereren.
2. Verspreiding
   • • Computervirus: Virussen verspreiden zich via geïnfecteerde USB-sticks, e-mailbijlagen of downloads wanneer het geïnfecteerde programma of bestand wordt uitgevoerd. Dit vereist vaak menselijke actie, zoals klikken op een kwaadaardige bijlage.
     • Computerworm: Wormen zijn proactiever. Ze zoeken actief naar kwetsbaarheden en misbruiken deze zonder de hulp van de gebruiker, waarbij ze zichzelf kopiëren van systeem naar systeem.
3. Doel
   • • Computervirus: Het primaire doel is om bestanden te infecteren en mogelijk te beschadigen, waardoor een systeem onbruikbaar kan worden.
     • Computerworm: Hoewel wormen zeker schade kunnen veroorzaken, is hun belangrijkste kenmerk hun vermogen om zichzelf te repliceren en te verspreiden. Sommige kunnen alleen bandbreedte verbruiken, terwijl andere “ladingen” kunnen bevatten die specifieke schade veroorzaken.
4. Ontdekking
   • • Computervirus: Vanwege hun parasitaire aard kunnen virussen verborgen blijven en zich pas openbaren wanneer het geïnfecteerde bestand of programma wordt geactiveerd.
     • Computerworm: Vanwege hun actieve aard kunnen wormen eerder opgemerkt worden, omdat ze vaak netwerken vertragen of andere merkbare verstoringen veroorzaken.
5. Verwijdering
   • • Computervirus: Het verwijderen van een virus houdt vaak in dat het geïnfecteerde bestand wordt verwijderd of dat gespecialiseerde antivirussoftware wordt gebruikt om het bestand schoon te maken.
     • Computerworm: Wormen verwijderen kan complexer zijn vanwege hun vermogen om zich te repliceren. Grondige systeemscans en het dichten van kwetsbaarheden zijn essentiële stappen.

Hoe werkt een computerworm?

Hier is een uiteenzetting van de stappen die deze kwaadaardige software volgt:
 

1. Infestatie. In tegenstelling tot virussen zijn wormen op zichzelf staande software. Ze hoeven zich niet aan een andere applicatie of bestand te hechten om te functioneren.

 

2. Misbruik van kwetsbaarheden. Wormen verspreiden zich voornamelijk door gebruik te maken van kwetsbaarheden in software of besturingssystemen. Zodra ze een zwakte ontdekken, misbruiken ze die om hun code uit te voeren.

 

3. Replicatie. Na succesvolle infectie van een systeem kopieert de worm zichzelf. Deze kopie zoekt vervolgens nieuwe doelwitten en probeert ze op een vergelijkbare manier te infecteren.

 

4. Verspreiding. De worm maakt gebruik van verschillende mechanismen om zich te verspreiden:
    
   • • Netwerkverbindingen: Als een worm een computer infecteert, kan het het hele netwerk scannen waarvan de computer deel uitmaakt en zoeken naar kwetsbaarheden in andere apparaten die zijn aangesloten op hetzelfde netwerk.
     • E-mail: Sommige wormen verspreiden zich door massa-e-mails te sturen naar alle contacten in het adresboek van een geïnfecteerde computer. Deze e-mails bevatten kwaadaardige links of bijlagen.
     • Bestandsdeling: Wormen kunnen zich verspreiden via gedeelde bestanden of mappen, vooral in peer-to-peer (P2P) netwerken.
     • Softwarekwetsbaarheden: Wormen kunnen bugs of hiaten in de beveiliging van software misbruiken om te infecteren en zich te verspreiden.
5. Levering van payloads. Niet alle wormen verspreiden zich alleen maar. Velen hebben een payload, wat feitelijk een ingebouwd programma is dat verschillende soorten schade kan veroorzaken, van het stelen van gegevens tot het omvormen van de geïnfecteerde computer tot een bot voor verdere aanvallen.

 

6. Ontwijking. Moderne wormen zijn gecodeerd om detectie te voorkomen. Ze kunnen van vorm of uiterlijk veranderen (polymorfe of metamorfe wormen) om handtekeninggebaseerde antivirussoftware te omzeilen. Ze kunnen ook “rootkit”-technieken gebruiken om hun aanwezigheid op een geïnfecteerd systeem te verbergen.

Hoe weet je of je een computerworm hebt?

1. Onverwacht gedrag van het systeem. Je computer begint zich onvoorspelbaar te gedragen of crasht vaak.

 

2. Trage prestaties. Een plotselinge daling in de prestaties van je computer, constante vertragingen of frequente bevriezing kunnen erop wijzen dat een worm je systeembronnen gebruikt.

 

3. Verminderde schijfruimte. Wormen kunnen zichzelf repliceren en zo je schijfruimte vullen. Als je een onverwachte afname in beschikbare opslagruimte opmerkt, kan dit te wijten zijn aan een worm.

 

4. Ongebruikelijke netwerkactiviteit. Een piek in netwerkactiviteit, vooral wanneer je geen internet-intensieve taken uitvoert, kan een teken zijn. Dit kan de worm zijn die communiceert met een commandocentrum of probeert zich naar andere apparaten te verspreiden.

 

5. Uitgeschakelde beveiligingsmaatregelen. Sommige wormen zijn ontworpen om antivirussoftware, firewalls of andere beveiligingsmaatregelen uit te schakelen om de weg vrij te maken voor aanvullende malware of om hun ononderbroken werking te waarborgen.

 

6. Ongeautoriseerde e-mails. Als je e-mails in je verzendmap vindt die je niet hebt verzonden, kan het zijn dat een worm probeert zichzelf te verspreiden via je contactenlijst.

 

7. Ontbrekende of gewijzigde bestanden. Sommige wormen kunnen bestanden op de geïnfecteerde computer verwijderen of wijzigen.

 

8. Onverwacht gedrag van software. Toepassingen kunnen mogelijk niet openen, verkeerd functioneren of vaak crashen.

 

9. Nieuwe onbekende bestanden of programma’s. Als je nieuwe bestanden of programma’s vindt die je niet hebt gedownload of geïnstalleerd, kunnen ze gerelateerd zijn aan een worm.

 

10. Pop-up advertenties. Hoewel dit vaker voorkomt bij adware, kunnen sommige wormen ook ongewenste advertenties weergeven, zelfs wanneer je niet op internet surft.

 

11. Herstarten van het apparaat. Frequente, onverwachte herstarts kunnen een teken zijn van een infectie.

 

12. Beveiligingswaarschuwingen. Kwalitatieve antivirus- of antimalwaresoftware kan de aanwezigheid van de worm detecteren en je hiervan op de hoogte stellen.

Hoe voorkom je het krijgen van een computerworm?

Computerwormen komen niet meer zo vaak voor als vroeger. Ze worden langzaam vervangen door meer geavanceerde malware, zoals ransomware of spyware, maar dat betekent niet dat ze niet meer bestaan. Het internet zit vol met vervelende wormen als je ernaar op zoek gaat, en ze kunnen nog steeds je hele systeem ontregelen.

Het is dus duidelijk het beste om ze helemaal te vermijden. En dit zijn de stappen die je kunt nemen om te voorkomen dat je überhaupt een worm oploopt:

1. Werk je systeem regelmatig bij. Zorg ervoor dat je besturingssysteem en alle software, vooral je browser en plugins, up-to-date zijn. Ontwikkelaars brengen vaak patches uit voor kwetsbaarheden die wormen kunnen misbruiken.

2. Installeer een goede antivirus. Kies betrouwbare antivirussoftware en houd deze up-to-date. Dergelijke software kan wormen vaak detecteren en blokkeren.

3. Gebruik een firewall. Schakel de ingebouwde firewall op je computer in. Het kan fungeren als een barrière en wormen voorkomen dat ze je systeem infiltreren.

4. Gebruik VPN Nederland. Een VPN kan je systeem misschien niet volledig beschermen tegen besmetting, maar het kan de impact ervan aanzienlijk verminderen. Door je gegevens te encrypten en je verbinding te beveiligen met geavanceerde verbindingsprotocollen, voorkomt een VPN dat je persoonlijke informatie in verkeerde handen valt.

5. Wees voorzichtig met e-mails. Open geen e-mailbijlagen of klik niet op links van onbekende of verdachte bronnen. Zelfs als je de afzender kent, wees dan voorzichtig als je geen bijlage verwachtte.

6. Download verstandig. Download alleen software of bestanden van betrouwbare bronnen. Vermijd het downloaden van gekraakte software, omdat dit vaak malware bevat.

7. Gebruik sterke, unieke wachtwoorden. Simpele of herhaalde wachtwoorden kunnen een eenvoudige toegangspoort zijn voor wormen. Overweeg een wachtwoordbeheerder te gebruiken om sterke wachtwoorden te genereren en op te slaan.

8. Schakel automatisch afspelen uit. Schakel automatisch afspelen uit voor USB-drives. Dit voorkomt dat wormen zich automatisch naar je computer verspreiden wanneer een geïnfecteerde USB wordt aangesloten.

Hoe kom je van een computerworm af?

1. Verbreek de internetverbinding. Haal je apparaat los van het netwerk of schakel de Wi-Fi uit om te voorkomen dat de worm zich verspreidt of communiceert met een controleserver.

 

2. Veilige modus. Herstart je computer in Safe Mode. Deze modus laadt alleen essentiële systeemsoftware, wat kan voorkomen dat de worm actief wordt.

 

3. Werk je antivirussoftware bij. Als het mogelijk is, werk dan de definities van je antivirussoftware bij. Deze updates rusten je software uit met de nodige informatie om de nieuwste bedreigingen aan te pakken.

 

4. Volledige systeemscan. Voer een uitgebreide scan uit van je hele computer. Zorg ervoor dat je alle schijven scant, niet alleen de primaire.

 

5. Volg aanbevelingen op. Als de antivirussoftware de worm detecteert, volg dan de aanbevelingen op om deze te verwijderen of in quarantaine te plaatsen.

 

6. Software-updates. Zorg ervoor dat je besturingssysteem en alle software, vooral browsers en plugins, zijn bijgewerkt. Patches repareren vaak kwetsbaarheden die wormen en andere malware misbruiken.

 

7. Maak een back-up van gegevens. Maak er een gewoonte van om regelmatig een back-up van je gegevens te maken. Als malware chaos veroorzaakt, kun je je systeem herstellen vanuit een schone back-up.

 

8. Verander wachtwoorden. Zodra je zeker weet dat de worm is verwijderd, verander dan wachtwoorden voor belangrijke accounts om de veiligheid te waarborgen. Wormen kunnen soms deze informatie verzamelen.

 

9. Blijf waakzaam. Werk regelmatig je antivirussoftware bij en voer scans uit, wees voorzichtig met e-mailbijlagen en links, en informeer jezelf over de nieuwste bedreigingen.

 

10. Professionele hulp. Als je de worm niet kunt verwijderen of vermoedt dat er aanhoudende problemen zijn, overweeg dan om professionele hulp te zoeken of een specialist op het gebied van computerreparatie te raadplegen.

Wees verdacht op vijanden om op tijd in te kunnen grijpen

Nu ben je goed gewapend met kennis over computerwormen: wat ze zijn, hoe je ze kunt herkennen en belangrijker nog, hoe je ze kunt voorkomen en verwijderen.

Het is duidelijk dat er in deze wereld waar we online eigenlijk zo’n beetje alles kunnen doen, dit niet altijd zonder gevaar is. Blijf daarom altijd verdacht op vijanden, zoals computerwormen en spyware zodat je op tijd kunt ingrijpen en je digitale avonturen veilig en zorgeloos voort te zetten!